Prof Babette Rabie van die Skool vir Publieke Leierskap in die Fakulteit Ekonomiese en Bestuurswetenskappe aan die Universiteit Stellenbosch het op Dinsdag 2 September 2025 haar intreerede gelewer. Die titel van haar lesing was 'Bevordering van die praktyk van bewysgebruik in die openbare sektor'.
Rabie het met die Afdeling Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking gesels oor die belangrikheid daarvan om bewyse te gebruik om besluitneming te versterk en tot meer doeltreffende en verantwoordbare bestuur in die openbare sektor by te dra.
Vertel ons meer oor jou navorsing en waaraom jy in hierdie spesifieke gebied begin belangstel het.
My navorsing fokus op die versterking van bewysingeligte beleid en praktyk in die openbare sektor, met 'n spesifieke fokus op die institusionalisering en verbetering van die gebruik van moniterings- en evalueringstelsels (M&E). Ek het die afgelope dekade ge?ntegreerde modelle vir bewysgebruik ontwikkel en maniere ondersoek om groter opname van bewyse deur besluitnemers aan te moedig. Hierdie navorsingsnis spruit uit 'n bre?r belangstelling in hoe beleide en programme ontwerp is om hulle beoogde uitkomste te bereik, en hoe M&E toegepas kan word om prestasie na te spoor, resultate te verduidelik en rigting aan voortdurende verbetering te gee.
Ek het vroeg in my loopbaan opgemerk dat baie beleide meer deur intu?sie en politieke voordeel as deur bewyse gevorm word. Te dikwels is die bewyse wat vir ingeligte besluitneming nodig is, óf onbeskikbaar, irrelevant óf eenvoudig ge?gnoreer. My werk poog om hierdie volgehoue gaping tussen die produsente en gebruikers van bewyse te oorbrug om besluitneming te versterk en tot meer doeltreffende en verantwoordbare bestuur by te dra.
Hoe sou jy die relevansie van jou werk beskryf?
Bewysgebruik is sentraal tot die verbetering van openbare besluitneming, veral in omgewings met beperkte hulpbronne waar die gevolge van swak besluite veral ernstig is. Die relevansie van my werk lê daarin om beide kante van die bewysekostelsel aan te spreek: die verbetering van die gehalte, geloofwaardigheid en toeganklikheid van die bewyse wat geproduseer word, en die verbetering van die kapasiteit en bereidwilligheid van besluitnemers om daardie bewyse sinvol te gebruik. My navorsing help om bewyse meer prakties, tydig en bruikbaar te maak. Behalwe om tegniese stelsels te verbeter, spreek my werk ook tot die bou van 'n kultuur van leer in die openbare sektor waar bewyse nie as 'n bykomende vereiste of nakomingstaak gesien word nie, maar as 'n natuurlike deel van besluitneming. Op hierdie manier dra die versterking van bewysgebruik nie net tot beter beleidsuitkomste by nie, maar ook tot groter aanspreeklikheid, veerkragtigheid en vertroue in openbare instellings.
Op grond van jou navorsing, hoe kan monitering- en evalueringstelsels – en die gebruik van bewyse – in die openbare sektor verbeter word?
Volgens my ervaring is die mees kritieke suksesfaktor vir die versterking van bewysgebruik toegewyde leierskap wat aktief 'n bewysgedrewe benadering voorstaan. Hier moet "bewyse" nie eng verstaan word as akademiese of teoretiese kennis nie, maar bre?r as die reeks inligting wat nodig is om ingeligte besluite te neem. Dit sluit moniteringsdata, evaluasies, belanghebber-insigte en ander geloofwaardige bronne in.
'n Tweede suksesfaktor is die institusionalisering van bewysstelsels sodat bewysgebruik deel van organisasiekultuur eerder as 'n nakomingsoefening word. Derdens moet bewyse geredelik beskikbaar wees, duidelik verpak en aangepas wees vir die behoeftes van verskillende besluitnemers om die toepaslikheid en opname daarvan te maksimaliseer.
Om sterk monitering- en evalueringstelsels te bou, moet ons ook vennootskappe tussen die regering, die akademie, die burgerlike samelewing en die private sektor versterk om 'n meer veerkragtige bewysekostelsel te bevorder. Belegging in inligtingstegnologie is noodsaaklik om doeltreffende data-insameling, ontleding en sin-maak moontlik te maak, en om tydige toegang tot bewyse te verseker. Laastens kan die vaslê van bewysgebruik in individuele posbeskrywings en prestasieverwagtinge dit deel van die alledaagse manier van werk maak, eerder as 'n bykomende taak.
Waarom word prestasiemonitering en -evaluering as noodsaaklik vir goeie bestuur beskou?
Monitering en evaluering (M&E) verskaf die kritieke inligting wat nodig is om te bepaal of beleide en programme hulle beoogde uitkomste bereik. Monitering van aktiwiteite en uitsette is belangrik vir aanspreeklikheid, maar evaluering gaan verder deur uitkomste en die beoogde asook onbedoelde gevolge van programme te ondersoek. Dit help ons om te leer. Openbare beleid gaan onvermydelik om komplekse en "slegte" probleme, waarvoor daar selde eenvoudige of volledige oplossings is. Vanuit die perspektief van verskillende belanghebbendes sal enige ingryping waarskynlik op die een of ander manier te kort skiet. Die waarde van M&E lê daarin om ons te help om hierdie kompleksiteit te navigeer: bewyse, noukeurige beleidsontleding, tendensmonitering en waardesensitiewe evaluering stel ons in staat om sin te maak van wat gebeur. Uiteindelik is die doel van prestasiemonitering en -evaluering om leer te ondersteun – om te verseker dat ons nuwe en beter foute maak, en om die kompromie? inherent aan die besluite wat ons neem te verstaan.
Jou onlangse werk ondersoek hoe aanporring op bewysgebruik toegepas kan word. Hoe sien jy dat hierdie sagter benaderings bydra tot meer doeltreffende beleids- en programbesluite?"
Een van die lesse wat ek uit navorsing én die praktyk geleer het, is dat nakomingsgedrewe benaderings tot bewysgebruik dikwels weerstand skep. Beleidmakers en openbare bestuurders ignoreer nie noodwendig bewyse omdat hulle nie waarde daaraan heg nie, maar omdat dit dikwels in komplekse formate aangebied word, nie met hul aansporings belyn is nie, of met politieke prioriteite meeding. Deur beginsels uit gedragsekonomie soos begrensde rasionaliteit, raamwerk of aansporings toe te pas, kan ons bewyse vereenvoudig, dit op meer toeganklike maniere verpak en klein aanporrings ontwerp wat dit makliker en lonender maak om te gebruik.
Jy het al as 'n navorser én as 'n konsultant in openbaresektorevaluering en -bewysstelsels gewerk. Hoe het hierdie twee rolle mekaar be?nvloed?"
My akademiese werk en my konsultasiepraktyk het mekaar nog altyd ingelig. As navorser fokus ek op die ontwikkeling van modelle en raamwerke wat ons help om te verstaan hoe bewysstelsels op individuele, organisatoriese en sistemiese vlak funksioneer. As konsultant het ek die geleentheid gehad om hierdie insigte in werklike omgewings te toets en toe te pas, soos om die regering van die Seychelle te ondersteun in die ontwikkeling van 'n nasionale M&E-stelsel of om saam met Suid-Afrikaanse departemente aan institusionalisering van evalueringspraktyke te werk. Hierdie ervarings verryk my onderrig en navorsing deur dit in die praktyk te grond, terwyl my navorsing verseker dat die advies wat ek as konsultant verskaf, konseptueel gesond en deur bewyse ingelig is. Die twee rolle versterk in baie opsigte mekaar en dit hou my werk akademies nougeset en prakties relevant.
Hoe bring jy jou vrye tyd deur?
Ek hou daarvan om in die buitelug te wees wanneer ek kan. 'n Lang draf- of stapsessie in die son is my perfekte ontsnapping van die skerms wat altyd blyk om soveel van my aandag te verg. Musiek is nog 'n manier waarop ek ontspan – ek geniet alles van klassieke stukke tot harde rock en speel dikwels klavier om my gedagtes te verwerk en te ontspan. Ek is ook lief vir lees en reis, en put net soveel vreugde uit ander mense se avonture as uit my eie. Wanneer daar tyd is, sal ek in die tuin rondpeuter, maar my gunstelingmanier om vrye tyd deur te bring, is saam met familie en vriende: lag, terg en om bloot die oomblikke wat ons saam het, te koester.?
