Vroeg een Sondagoggend verlede jaar het die 26-jarige Leka Mhlophe, 'n meestersgraadstudent aan die Universiteit Stellenbosch (US), wakker geword en opgestaan om, soos sy gewoonlik doen, haar wasgoed te was. Maar hierdie Sondagoggend sou anders wees.
Toe sy terugkom nadat sy haar klere in die wasmasjien gesit het, het Mhlophe flou geval. Gelukkig het die sekerheidswag by haar koshuis gesien wat gebeur het en haar koshuismoeder (inwonende hoof) Thuli vinnig daarvan in kennis gestel. Deur haar betyds by die hospitaal te kry, het hulle waarskynlik haar lewe gered.
“Die Here se?n hulle albei, ek het my lewe aan hulle gesamentlike poging te danke," sê Mhlophe, wat Dinsdag (25 Maart 2025) haar meestersgraad in molekulêre biologie by die US se Maart-gradeplegtigheid verwerf het. Sy het haar studies voltooi terwyl sy met pulmonêre embolie gesukkel het. Pulmonêre embolie is 'n lewensgevaarlike toestand wat voorkom wanneer bloedklonte 'n bloedvat in die longe blokkeer. Dit kan dit moeilik maak om asem te haal en verminder suurstof in die liggaam.
Mhlophe, wat van Pietermaritzburg afkomstig is, sê sy was baie angstig toe die dokter vir haar sê sy sal in die hospitaal moet bly.
“Ek het toe pas die tweede jaar van my meestersgraad begin en het in daardie stadium nog nie die res van my tesis uiteengesit nie. En ek het nog gesukkel om vrede te maak met hoe haglik my situasie was.
“Om sake te vererger, is my hele gesin in KwaZulu-Natal, en ek was baie gestres om sonder hulle deur so iets te moes gaan. Ek was bekommerd dat ek alleen sou wees. Die siekte het my momentum, beide akademies en andersins, ontwrig en ek moes die gevolge hanteer.
“Emosioneel is ek met my eie sterflikheid gekonfronteer. Ek het nie altyd baie nagedink oor die lewe en hoe vinnig dit kan eindig nie. Die feit dat myne op 'n lukrake Sondagoggend kon ge?indig het, was ontnugterend."
Die herstelproses was vir Mhlophe 'n geval van twee tre? vorentoe, een tree terug.
“Dit was frustrerend. Ek was altyd moeg. Ek moes elke week my bloed laat trek en elke tweede week 'n ondersoek ondergaan om te verseker dat my hart en longe goed genees. Ek sou 'n nuwe mylpaal bereik – soos om gedurende 'n fisiosessie iewers heen te stap sonder te stop of om my longkapasiteit te verhoog – net om dan verkoue of griep op te doen en terug by die begin te beland."
Ondersteuning
Mhlophe het ondanks haar gesondheidstryd voortgebeur, vasbeslote om haar meestersgraad te voltooi en gerusgestel deur die ondersteuning van familie en vriende.
“Ek het my vriende gehad, so dit was nie te erg in die hospitaal nie. Ek het regtig hernieude liefde vir my vriende en familie en diegene rondom my gevoel wat by my ingeloer het om te sien hoe dit gaan. Dit is nie elke dag wat jy intyds sien hoe die dorpie in jou lewe bymekaar kom nie. Die uitstorting van liefde van almal het my laat besef ek moet daardeur kom."
Mhlophe onthou met liefde die besoeke van haar vriende Monique, Jessie, Megan, Stacey, Rachiel en Tanya.
“Ek het nog steeds Unicorn ('n eenhoring Pegasus-sagte speelding van Monique) en Owlette ('n sagte mini-uil van Megan) wat aandoenlike herinneringe aan daardie tyd is. Van my mense wat my ge?nspireer het om elke dag my bes te probeer. Toe ek uit die hospitaal ontslaan is, het Monique seker gemaak dat ek aanvanklik nie te veel hoef rond te beweeg nie deur my te neem om klaargemaakte maaltye te gaan koop, ek is so gelukkig om haar te hê."
Sy is ook dankbaar vir haar studieleiers, prof Michele Miller, dr Wynand Goosen en dr Giovanni Ghielmetti, wat enige vordering wat sy gedurende daardie tyd gemaak het, ondersteun het.
Hoewel sy hierdie ondersteuning gehad het, het twyfel soms ingesluip, sê Mhlophe.
“Ná die eerste maand by die huis, en halfpad in die tweede maand, was ek baie twyfelagtig. Ek het egter probeer om nie te veel daaroor te dink nie. Ek het probeer om nie senuweeagtig te raak oor my studies nie.
“Ek het aanvaar dat ek waarskynlik vir 'n uitstel sal moet aansoek doen en my voorneme om in te dien sou moes terugtrek. Gelukkig was my toesighouers nie te bekommerd nie, so ek het daarop gefokus om my konsepte voor te berei en my skryfwerk te verbeter. Ek het hulle ook op hoogte gehou van enige verwikkelinge om te verseker dat hulle bewus was ingeval ek die indiening moes herskeduleer."
Navorsing
Mhlophe het vir haar meestersgraad mond- en neusvloeistowwe van Afrika-buffels versamel om mikobakterie? ('n soort bakterie? wat siektes soos tuberkulose en melaatsheid kan veroorsaak) in 'n groep van hierdie diere op te spoor. Sy het hierdie metode gebruik omdat infeksie deur die neus en mond plaasvind.
Mhlophe sê hierdie groep buffels is aan tuberkulosebakterie? (TB) blootgestel, al was hulle uit gebiede afkomstig waar geen TB aangeteken is nie. “Ons kon vind dat net minder as die helfte van die diere in die studie TB-bakteri?le DNS in hulle neus en mond gehad het. Dit was 'n opwindende ontdekking. Ons kon die bruikbaarheid van die metodologie vir siftingsdoeleindes demonstreer, wat aansluit by hoe vroe? opsporing die sleutel tot doeltreffende siektebestuur by diere is."
Eenvoudige vreugdes
As sy terugkyk, sê Mhlophe dat haar ondervinding met 'n lewensgevaarlike siekte het haar as mens en haar lewensuitkyk verander.
“Al het ek 'n nuwe waardering vir die lewe gekry, het ek besef dat ek dit te ernstig opneem. Omdat die lewe kort is, omhels ek nou die eenvoudige vreugdes – talmende drukkies, om memes te stuur, om myself ruskansies te gun en om terug te gee aan sake wat my na aan die hart lê.
“Ek het dalk verminderde longkapasiteit en kan nie soveel doen as wat ek wil nie, maar ek daag steeds elke dag op vir my doelwitte, op watter manier ek ook al kan. Ek beperk nie meer myself nie."
Op 'n vraag oor wat haar boodskap aan ander is wat soortgelyke lewensgevaarlike uitdagings in die gesig staar terwyl hulle hul doelwitte nastreef, sê sy: “Hierdie dinge gebeur, en niemand kan daarvoor beplan nie. Maak die meeste van die vermo?ns wat jy nog het en vertrou ook op jou gemeenskap."
Noudat sy 'n groot struikelblok oorkom het en haar graad verwerf het, sê Mhlophe sy wil 'n kat of twee kry en haar PhD in die Seldsame Siekte-genomikagroep aan die US onder leiding van prof Shahida Moosa aanpak. “Ek wil graag mense hoop gee en hulle reis na 'n lewe van 'n beter gehalte en sorg fasiliteer. Ek wil ook aanhou om baie hard te werk sodat ek my ma kan help om ons huis klaar te bou en na my bejaarde familielede om te sien. Hulle het baie vir my gedoen, en ek wil 'n wederdiens bewys."
Wanneer Mhlophe nie navorsing doen nie, speel sy videospeletjies, kyk sy anime en sing sy. Sy leer ook Japannees saam met haar taaluitruilmaat, Keiko. As 'n natuur- en diereliefhebber besoek Mhlophe gereeld skuilings en parke. Volgende op haar lys is 'n besoek aan World of Birds, 'n natuurlewereservaat in Kaapstad. ?
- ?Foto: Leka Mhlophe by die gradeplegtigheidseremonie. Fotograaf: Stefan Els
