Ter viering van Vrouemaand laat die Universiteit Stellenbosch (US) die kollig val op buitengewone studente en personeel op ons kampus wat hulle vir vroueregte en geslagsgelykheid beywer. Deur hulle toewyding en leierskap inspireer en bevorder hulle positiewe verandering. Nosipiwo Matiwane is die Programko?rdineerder by die Frederick Van Zyl Slabbert (FVZS) Instituut vir Studenteleierskapsontwikkeling by die US. Deur swart feministiese epistemologie as lens te gebruik, is Matiwane passievol oor die ontwikkeling van kritiese vakkundigheid en leierskapsprogramme wat studente-ontwikkeling bevorder.
Wat het jou ge?nspireer om ontwikkeling en omgewing en sosiale antropologie te bestudeer?
Ek het gekies om 'n BA-graad in Ontwikkeling en Omgewing te doen omdat ek my skryfvaardighede wou slyp, en ek het geweet dit is wat BA-grade behels. Ek het ook die geleentheid aangegryp om deur mense onderrig te word wat die mening en kritiese denke van jong studente waardeer. Dit was 'n verrykende ervaring om lesings by te woon waar ek die inhoud wat ek geleer is en die mense wat dit onderrig, kon uitdaag. Dit het hierdeur duidelik geword dat my aard om dinge te bevraagteken, in sosiale antropologie sou gedy, en daarom het ek gekies om my honneurs daarin te doen.
Hoe inkorporeer jy genderaktivisme in jou werk by die US?
In die werk wat ek by die FVZS Instituut doen, is gender, soos baie sosiale en politieke identiteite, 'n belangrike vertrekpunt in die konseptualisering en ko?rdinering van leierskapontwikkelingsprogramme wat die stiltes en stilmaak van wat aan die kantlyn van diskoers in Afrika-leierskap is, ondersoek.
Ek ko?rdineer die Afrika-leierskapsmeesterklasreeks, en vanjaar is die tema "Queering African leadership". Om "queer" is om plekke vir transformasie te skep in ons toestand van wees en om tot 'n politiek van seksualiteite te spreek wat nie op 'n spesifieke seksuele praktyk gegrond is nie, maar eerder 'n kritiese ondersoek van bestaande sosiale en politieke norme.
Tot dusver het die meesterklasreeks kritiese rasteorie ondersoek om ras en beliggaamde interseksionaliteit en die liggaam rassisme te 'bemoeilik' deur die gebruik van po?tiese toestelle. My akademiese navorsing vloei in my werk in, en omgekeerd. Vir my is geslag as ondersoekpunt inherent aan my akademiese en professionele werk.
Het jy 'n eiesoortige standpunt ten opsigte van geslagsgelykheid of feminisme?
Ek skaar my by professor Suki Ali in terme van haar gebruik van postkoloniale studie om lineêre tyd te kritiseer, 'n tyd wat van 'n "oningeligte" na 'n "verligte" hede beweeg. In hierdie kritiek kan ons nie van 'n neutrale of allesomvattende feministiese beweging praat wat deur 'n reeks sogenaamde "ontwikkelings" beweeg om 'n teoretiese toppunt in die hede te bereik nie.
My belyning en aandrang is dus op feminismes wat marginale perspektiewe sentreer om dominante epistemologiese posisies uit te daag wat steeds kennis en mense op subtiele en sigbare maniere onderdruk. My standpunt is om te praat van feminismes wat geleefde ervaring sentreer en daarom skaar ek my by radikale swart feminismes.
Swart feministiese epistemologie let in sy artikulasies na die politieke ekonomie van kennisproduksie en -verbruik. In ho?r onderwys bestaan daar 'n duidelike belegging in die handhawing van Eurosentriese ideale wat deur 'n koloniale, kapitalistiese en patriargale stelsel weergegee word.
Deur 'n swart feministiese epistemologie te gebruik, poog my navorsing om die lewens van onderdrukte mense en die institusionele toestande wat onderdrukking in die onderwys versterk, te ontbloot. Dit beteken ook ek het 'n verantwoordelikheid om my navorsing buite die akademie, konferensies, tydskrifte en dies meer toeganklik te maak. Die uitdaging is om toegang tot hulpbronne te verkry wat mense die geleentheid sal gee om ver buite die grense en voorregte wat in die akademiese borrel bestaan, by ons werk betrokke te raak.
Wat was jou ervaring as 'n genoot van Ubuntu Dialogues, en hoe het dit jou navorsing en aktivisme be?nvloed?
Ubuntu Dialogues was vir my 'n interessante ervaring deurdat dit belig het hoe anders ons kennisproduksie en -verbruik in Suid-Afrikaanse ho?r onderwys benader as byvoorbeeld in Amerika. Die vlak waar ons betrokke raak by die opvoedkundige en politieke projek verskil deurdat ons kom met 'n ervaringslens en die vryheid het om instansies en strukture te kritiseer tot voordeel van die samelewing.
Watter stokperdjies of aktiwiteite geniet jy buite jou akademiese werk, en hoe help dit jou om 'n balans tussen jou werk en lewe te handhaaf?
Ek wend 'n daadwerklike poging om buiten my akademiese en werkslewe te rus. Rus is belangrik en is weerstand teen 'n kapitalistiese stelsel wat ons liggame vir wins en produksie gebruik. Ons leef in 'n kultuur waar mense se lewens heeltemal deur hulle werk verteer word met beperkte tot geen tyd vir lewe nie. Ons liggame is nie masjiene nie, en die 'meulsteen' is 'n giftige subtema van 'n kapitalistiese samelewing. So, ek rus en geniet soms streng vegetariese roomys.
Hoe kan akademiese instellings die loopbane van vroue beter ondersteun en koester?
Akademiese instellings moet vroue, en veral jong swart vroue, van werksekerheid, stabiliteit en duidelike vooruitsigte vir loopbaanvordering voorsien. Histories moet wit instellings meer doelgerig wees met die aanstelling van swart vroue in die akademie.
FOTO: Stefan Els
