Internasionale Moedertaaldag word jaarliks op 21 Februarie gevier. In ? meningsartikel vir die Daily Maverick skryf prof Nhlanhla Mpofu van die Departement Kurrikulumstudie dat meertalige onderwys beduidende kognitiewe, akademiese en sosio-kulture voordele het.
- Lees die vertaalde weergawe van die artikel hier onder of klik hier vir die stuk soos geplaas.
Nhlanhla Mpofu*
Suid-Afrika is gese?nd met 'n ryk verskeidenheid tale en dialekte wat deur die narratiewe van sy mense weef. Van die rollende kadense van Sepedi tot die liriese ritmes van isiXhosa, het elke taal 'n unieke kulturele erfenis en identiteit wat hulle saamdra.
Die land se taaldiversiteit is 'n bron van trots en kompleksiteit. Dit weerspie?l eeue van verweefde geskiedenisse, tradisies en migrasies, wat aanleiding gee tot 'n kaleidoskoop van tale en dialekte wat regoor die land gepraat word. Maar ondanks die duidelike voordele wat dit bied, word daar tog dikwels hindernisse en huiwerings op die reis van meertaligheid in die sfeer van formele onderwys ondervind.
As iemand wat vyf tale met wisselende vaardigheid magtig is, is ek intiem vertroud met die diepgaande invloed van taaldiversiteit op persoonlike en opvoedkundige ontwikkeling. My reis het met isiNdebele, my moedertaal, begin wat nie net my vroegste interaksies met die wêreld gevorm het nie, maar ook 'n baie hegte band met my ma gevorm het. Saam het ons die bladsye van isiNdebele- en isiZulu-literatuur verken en die morele landskappe deurkruis wat deur skrywers soos Ndabezinhle Sibanda Sigogo, Cyril Lincoln Sibusiso Nyembezi en Barbara Makhalisa geskilder is.
Hierdie gedeelde oomblikke het nie net taalvaardighede nie, maar ook kulturele begrip en familiale verbintenisse gekweek, terwyl die strate van eMakhandeni, my kinderwoonbuurt, die klaskamer vir my onderdompeling in ChiShona was. Hier het ek in ChiShona met vriende wat onlangs uit Harare verhuis het en nie vertroud was met isiNdebele nie, gesprekke gevoer.
Onder leiding van toegewyde opvoeders soos mev Bonomali, dr Malusi Ngwenya, mev Chigweshe en prof Faith Mkwesha het formele onderwys my taalkundige repertoire verder verryk. Ek is deur hulle mentorskap blootgestel aan 'n uiteenlopende verskeidenheid literêre werke wat strek van die jeugdige avonture van Nancy Drew en die Hardy Boys en die Afrika-pasaange?rs tot tydlose klassieke werke soos "Hamlet", "So Long a Letter", "Twelfth Night", "Far from the Madding Crowd", "The Beautiful Ones Are Not Yet Born", "The Devil on the Cross" en "Pride en Prejudice". Elke ontmoeting met 'n nuwe taal of literêre tradisie het my horisonne verbreed en my waardering vir taaldiversiteit verder verdiep.
Professionele pogings het ook my taalkundige reis aangedryf, aangesien ek my vaardigheid in tale soos isiSwati en Swahili geslyp het om beter met kollegas en gemeenskappe te skakel. Hierdie narratiewe van meertaligheid in my lewe strek verder as blote funksionele nut; hulle vang die skoonheid van menslike interaksie en kommunikasie vas.
Tog, te midde van hierdie verrykende ervarings, het 'n harde werklikheid na vore getree – Engels was die bevoorregte taal van die akademie en professionele diskoers. Hierdie verskynsel is nie uniek aan my eie ervaring nie; dit weerspie?l eerder bre?r sistemiese vooroordele binne opvoedkundige raamwerke.
Ondanks navorsing wat op die kognitiewe en sosio-kulturele voordele van meertalige pedagogiek dui, duur huiwering voort oor die integrasie daarvan in onderwysstelsels. Hierdie onwilligheid spruit uit verskeie faktore, insluitende verskanste onderwysbeleid, logistieke uitdagings en wanopvattings oor die doeltreffendheid van meertalige onderwys. Deur egter aan eentalige paradigmas vas te klou, word die taaldiversiteit inherent aan Suid-Afrika ondermyn en word ongelykhede binne die onderwysstelsel voortgesit.
Op Internasionale Moedertaaldag (21 Februarie) is dit belangrik om te beklemtoon dat die omhelsing van meertalige pedagogie nie bloot 'n kwessie van linguistiese inklusiwiteit is nie; dit is 'n dekoloniale standpunt wat strook met die doelwitte van Volhoubare Ontwikkelingsdoelwit 4: Gehalte-onderwys. Dit is dus gepas dat die 2024-tema "Meertalige onderwys – 'n pilaar van leer en leer tussen geslagte" is. Deur leerders se taalidentiteite te waardeer en te bevestig, kan opvoeders billiker en meer bemagtigende leeromgewings skep. Navorsing dui daarop dat die insluiting van leerders se moedertale in die kurrikulum kognitiewe ontwikkeling, akademiese prestasie en algehele betrokkenheid verhoog.
Die onwilligheid om meertalige pedagogie goed te keur kan toegeskryf word aan politieke, ekonomiese en praktiese kwessies. Polities kan daar kommer wees oor die vermeende oorheersing van sekere tale bo ander, veral in die konteks van Suid-Afrika se komplekse geskiedenis van kolonialisme en apartheid. Taal was nog altyd 'n sensitiewe en omstrede kwessie, met spanning wat voortspruit uit debatte oor watter tale in die onderwys geprioritiseer moet word. Die vrees om taalkundige ongelykhede te vererger of kulturele spanning aan te wakker, kan beleidmakers huiwerig maak om meertalige pedagogiek te implementeer.
Ekonomies kan daar kommer wees oor die koste verbonde aan die implementering van meertalige onderwysprogramme. Die ontwikkeling en instandhouding van hulpbronne soos handboeke, onderrigmateriaal en aanvanklike onderwyserprogramme in verskeie tale kan duur wees. In 'n land met beperkte finansi?le hulpbronne en mededingende onderwysprioriteite kan die finansi?le haalbaarheid van meertalige pedagogiek bevraagteken word.
Prakties gesproke kan die doeltreffende implementering van meertalige onderrig logistieke uitdagings inhou. Hierdie uitdagings kan die volgende insluit: die vind van gekwalifiseerde onderwysers in verskeie tale, billike toegang tot opvoedkundige hulpbronne in verskillende tale te verseker, en om die kompleksiteite van kurrikulumontwikkeling en -assessering in 'n meertalige konteks te navigeer. Die blote kompleksiteit van die bestuur van diverse taalbehoeftes binne die onderwysstelsel kan besluitnemers verhoed om meertalige pedagogiek te omarm.
Daar kan ook kommer wees oor die waargeneemde doeltreffendheid van meertalige onderwys in die bereiking van opvoedkundige uitkomste. Sommige belanghebbendes kan bekommerd wees dat onderrig in verskeie tale die gehalte van onderrig kan verwater of studente se akademiese vordering kan belemmer. Hierdie bekommernisse kan spruit uit wanopvattings oor die kognitiewe voordele van meertaligheid, asook uit 'n gebrek aan bewysgebaseerde navorsing oor die doeltreffendheid van meertalige pedagogie in die verbetering van leeruitkomste.
Ondanks die waargenome uitdagings rondom die implementering van meertalige pedagogie in onderrig, leer en assessering, het hierdie benadering deurgedruk in die nie-amptelike toepassing daarvan. Daar is baie gevalle waar opvoeders wat gekonfronteer word met die taak om ingewikkelde konsepte te verduidelik, na die leerders se moedertaal oorslaan. In Lephalale gebruik opvoeders byvoorbeeld Sotho om moeilike wiskundige konsepte te beskryf, terwyl Afrikaans in 'n laerskool in Bloemhof gebruik word om wetenskaplike prosesse te beskryf.
Die skelm gebruik van leerders se moedertaal in sulke kontekste kan moeilik wees om te begryp. Hierdie praktyk verontagsaam doelbewus die waardevolle kulturele en taalkundige hulpbronne waaroor leerders inherent beskik en kan tot die klaskameromgewing bydra. Deur na te laat om hierdie bates te erken en te inkorporeer, mis opvoeders geleenthede om die leerervaring te verryk en 'n meer inklusiewe en ondersteunende atmosfeer vir alle leerders te bevorder.
Terwyl Suid-Afrika daarna streef om sy opvoedkundige doelwitte en aspirasies te bereik, is dit noodsaaklik dat die land die hindernisse vir meertalige onderwys trompop konfronteer. Dit vereis 'n gesamentlike poging om taalhi?rargie? af te breek, in onderwysersopleiding en -hulpbronne te belê en die waarde van taaldiversiteit binne die bre?r samelewing te bevorder. Ten spyte van hierdie uitdagings is daar 'n dringende behoefte om die rol van leerders se meertalige vermo?ns binne die opvoedkundige landskap te herkonseptualiseer.
Selfs binne die grense van eentalige onderrig kan die integrasie van leerders se moedertaal begrip en betrokkenheid by die kurrikulum bevorder. Taal is nie bloot 'n instrument vir kommunikasie nie, maar 'n poort na kulturele erfenis en kognitiewe ontwikkeling.
- Foto deur Tima Miroshnichenko by Pexels.
?*Prof Nhlanhla Mpofu is die voorsitter van die Departement Kurrikulumstudie en 'n medeprofessor in Taalonderrig aan die Universiteit Stellenbosch.?
